Αποφάσισα να αναπτύξω την έννοια αυτής της νομικής μορφής ούσα ιδιαζόντως παραξενεμένη από το γεγονός ότι τις περισσότερες φορές που αναφέρεται από κάποιο μέλος του Πειράματος ότι αυτό αποτελεί Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό, οι αντιδράσεις κυμαίνονται από βουβή έκπληξη προς το άγνωστο μέχρι κακεντρέχεια εκπορευόμενη από άγνοια ή χειρότερα ημιμάθεια περί της ουσίας του θεσμού.
Όσο γίνεται όμως να αντιληφθεί κανεις ολοκληρωμένα την έννοια των Α.Ε, Ε.Π.Ε., Ε.Ε., Ο.Ε. με μοναδικό στοιχείο το όνομα, άλλο τόσο είναι πιθανό να αντλήσει αντικειμενικά συμπεράσματα για τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου ακούγοντας μόνο το ονοματεπώνυμο του.
Έν αρχή, λοιπόν, ας μιλήσουν οι ειδικοί.
Ο B. A. Weisbrod (1988) ορίζει τον Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό βάσει του τρόπου με τον οποίο αποφασίζει να διαθέσει το πλεόνασμα (κέρδος) που προκύπτει από την λειτουργία του. Η Μη Κερδοσκοπική δραστηριότητα δεν αποκλείει τη δημιουργία κέρδους. Η ουσιαστική διαφορά εντοπίζεται στον τρόπο διάθεσης του κέρδους. Άρα, Μη Κερδοσκοπικός θεωρείται ο οργανισμός, ο οποίος δεν υποχρεούται βάσει νόμων ή συμφωνιών να αποδώσει τη διαφορά μεταξύ εσόδων και εξόδων του (κέρδος) σε όσα μέλη μετέχουν στη διοίκηση ή στο καθεστώς ιδιοκτησίας του, αλλά καλείται να τη διαθέσει με τον πιο αποδοτικό τρόπο για την επίτευξη του σκοπού του και της βιωσιμότητας του.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Σύμφωνα με τους Robert J. Freeman, Craig D. Shoulders και Edward S. Lynn (1988), οι Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά γνωρίσματα:
α) Κίνητρο για τη δημιουργία ή λειτουργία τους είναι η προσφορά κοινωνικού έργου κι όχι το κέρδος.
β) Συνήθως αποτελούν συλλογικό κτήμα όλων, όσοι συνεισφέρουν οικονομικά στη δημιουργία και λειτουργία τους ή ακόμα και όσων λαμβάνουν τις υπηρεσίες τους.
γ) Το γεγονός ότι κάποια άτομα συνεισφέρουν στη λειτουργία τους δεν αποτελεί αναγκαία και ικανή συνθήκη για την αποκόμιση οφέλους, άμεσα, ή κατ’ αναλογία, από τα αγαθά ή τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί (μη κατανεμητικός περιορισμός).
δ) Οι καθοριστικές αποφάσεις για την πολιτική που θα ακολουθήσουν οι οργανισμοί και τη λειτουργία τους, λαμβάνονται συνήθως με τη συναινετική ψήφο ενός εκλεγμένου ή διορισμένου διοικητικού σώματος.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ
Κάθε κοινωνία επιλέγει για την επίτευξη των κοινωνικοοικονομικών της στόχων διαφορετική μορφή μη κερδοσκοπικών οργανισμών ή και συνδυασμό αυτών.
Ενδεικτικά αναφέρουμε δυο χαρακτηριστικούς τρόπους κατηγοριοποίησης:
A. Βάσει των πηγών εσόδων τους (Hansamann 1980).
Οι Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί, που λαμβάνουν σημαντική αναλογία των εσόδων τους με τη μορφή δωρεών, χαρακτηρίζονται ως “φιλανθρωπικοί” ή “ευεργετικοί”. Παράδειγμα αποτελεί ο Ερυθρός Σταυρός.
Οργανισμοί, τα έσοδα των οποίων προέρχονται κατά κύριο λόγο ή αποκλειστικά από πωλήσεις αγαθών ή παροχή υπηρεσιών, ονομάζονται “εμπορικοί” μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Τα περισσότερα νοσοκομεία του Μη Κερδοσκοπικού τομέα και οι οίκοι ευγηρίας ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Β. Βάσει του τομέα δραστηριοποίησης τους (Robert J. Freeman, Craig D. Shoulders, Edward S. Lynn 1988).
Σύμφωνα με την παραπάνω κατηγοριοποίηση, οι Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί διακρίνονται σε:
α) εκπαιδευτικούς,
β) ιατρικής περίθαλψης και κοινωνικής πρόνοιας,
γ) θρησκευτικούς,
δ) φιλάνθρωπικούς,
ε) ιδρύματα.
ΣΚΟΠΟΙ ΤΩΝ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ
Πέρα από τον προφανή στόχο των ΜΚΟ, που σχετίζεται με την εξασφάλιση κατάλληλων προυποθέσεων για εμπορική επιτυχία και τη διορθωτική παρέμβαση σε περίπτωση εμπορικής αποτυχίας και που καθορίζει τελικά αν ο Οργανισμός θα είναι βιώσιμος ή όχι, ένα μεγάλο μέρος των ΜΚΟ εστιάζει τις δραστηριότητες του σε διορθωτικές παρεμβάσεις, τόσο σε οικονομικό όσο και σε
κοινωνικό επίπεδο. Οι δραστηριότητες στο πλαίσιο αυτό ταξινομούνται ως εξής:
Κατανεμητικές δραστηριότητες
Στα πλαίσια λειτουργίας της αγοράς δεν κατανέμονται πάντα αποτελεσματικά και δίκαια οι πόροι, με αποτέλεσμα ο θεσμός του Μη Κερδοσκοπικού Τομέα να παρεμβαίνει διορθωτικά στην οικονομική δραστηριότητα για να εξασφαλισθεί η κοινωνική συνοχή και ισορροπία.
Επιμεριστικές δραστηριότητες
Μερικοί οργανισμοί ασχολούνται με δραστηριότητες εισοδηματικής ανακατανομής, είτε σε είδος (π.χ. μεριμνούν για επείγουσες ανάγκες αποστολής τροφίμων σε χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης) είτε σε χρήμα (οικονομική ενίσχυση οργανισμών, όπως ο Ερυθρός Σταυρός).
Κοινωνικά σταθεροποιητικές δραστηριότητες
Η πολιτική της κοινωνικής σταθερότητας σκοπό έχει τη μείωση της ανεργίας και του πληθωρισμού, με ταυτόχρονη διατήρηση του συνολικού βαθμού μεγέθυνσης σε σταθερό επίπεδο. Την υλοποίησή του αναλαμβάνει συνήθως ο δημόσιος τομέας, καθώς είναι ο κύριος εκφραστής της κρατικής πολιτικής. Ο Μη Κερδοσκοπικός Τομέας παρεμβαίνει και συνεπικουρεί το δημόσιο τομέα με σταθεροποιητικές δραστηριότητες, είτε επειδή οι κοινωνικές συνθήκες (οικονομική ύφεση) επιβάλλουν τη δημιουργία του, είτε επειδή ο δημόσιος τομέας, σε περίπτωση που δεν επαρκεί, του αναθέτει την υλοποίηση μέρους της κοινωνικής του πολιτικής.
Το βέβαιο είναι ότι ο θεσμός των ΜΚΟ έρχεται να απαντήσει παρεμβατικά σε κοινωνικές ανάγκες, είναι “στοχο-σκοπικός” -επιτρέψτε μου- παραμένει όμως οργανισμός, που πάνω από όλα οφείλει να επιβιώσει ως τέτοιος και όχι να παράσχει τα μέσα για την επιβίωση των “ιδιοκτητών” του. Η ανάπτυξή του δε σε σχέση με τους όποιους ιδρυτές του προσεγγίζει αυτήν του παιδιού με τους γονείς: το παιδί κληρονομεί – δεν κληροδοτεί, στο παιδί “επενδύουν” οι γονείς, αλλά και “τα παιδιά σου δεν είναι παιδιά σου, είναι γιοι και κόρες της λαχτάρας της ζωής για τη ζωή...”.
Βιβλιογραφία: 072- Mη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί, Προγράμματα Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης, Εθνικό και Καποδιστριακό
Πανεπιστημιο Αθηνών.
Χ. Μ. ΠΕΡΤΣΙΝΙΔΗ
Όσο γίνεται όμως να αντιληφθεί κανεις ολοκληρωμένα την έννοια των Α.Ε, Ε.Π.Ε., Ε.Ε., Ο.Ε. με μοναδικό στοιχείο το όνομα, άλλο τόσο είναι πιθανό να αντλήσει αντικειμενικά συμπεράσματα για τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου ακούγοντας μόνο το ονοματεπώνυμο του.
Έν αρχή, λοιπόν, ας μιλήσουν οι ειδικοί.
Ο B. A. Weisbrod (1988) ορίζει τον Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό βάσει του τρόπου με τον οποίο αποφασίζει να διαθέσει το πλεόνασμα (κέρδος) που προκύπτει από την λειτουργία του. Η Μη Κερδοσκοπική δραστηριότητα δεν αποκλείει τη δημιουργία κέρδους. Η ουσιαστική διαφορά εντοπίζεται στον τρόπο διάθεσης του κέρδους. Άρα, Μη Κερδοσκοπικός θεωρείται ο οργανισμός, ο οποίος δεν υποχρεούται βάσει νόμων ή συμφωνιών να αποδώσει τη διαφορά μεταξύ εσόδων και εξόδων του (κέρδος) σε όσα μέλη μετέχουν στη διοίκηση ή στο καθεστώς ιδιοκτησίας του, αλλά καλείται να τη διαθέσει με τον πιο αποδοτικό τρόπο για την επίτευξη του σκοπού του και της βιωσιμότητας του.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Σύμφωνα με τους Robert J. Freeman, Craig D. Shoulders και Edward S. Lynn (1988), οι Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά γνωρίσματα:
α) Κίνητρο για τη δημιουργία ή λειτουργία τους είναι η προσφορά κοινωνικού έργου κι όχι το κέρδος.
β) Συνήθως αποτελούν συλλογικό κτήμα όλων, όσοι συνεισφέρουν οικονομικά στη δημιουργία και λειτουργία τους ή ακόμα και όσων λαμβάνουν τις υπηρεσίες τους.
γ) Το γεγονός ότι κάποια άτομα συνεισφέρουν στη λειτουργία τους δεν αποτελεί αναγκαία και ικανή συνθήκη για την αποκόμιση οφέλους, άμεσα, ή κατ’ αναλογία, από τα αγαθά ή τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί (μη κατανεμητικός περιορισμός).
δ) Οι καθοριστικές αποφάσεις για την πολιτική που θα ακολουθήσουν οι οργανισμοί και τη λειτουργία τους, λαμβάνονται συνήθως με τη συναινετική ψήφο ενός εκλεγμένου ή διορισμένου διοικητικού σώματος.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ
Κάθε κοινωνία επιλέγει για την επίτευξη των κοινωνικοοικονομικών της στόχων διαφορετική μορφή μη κερδοσκοπικών οργανισμών ή και συνδυασμό αυτών.
Ενδεικτικά αναφέρουμε δυο χαρακτηριστικούς τρόπους κατηγοριοποίησης:
A. Βάσει των πηγών εσόδων τους (Hansamann 1980).
Οι Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί, που λαμβάνουν σημαντική αναλογία των εσόδων τους με τη μορφή δωρεών, χαρακτηρίζονται ως “φιλανθρωπικοί” ή “ευεργετικοί”. Παράδειγμα αποτελεί ο Ερυθρός Σταυρός.
Οργανισμοί, τα έσοδα των οποίων προέρχονται κατά κύριο λόγο ή αποκλειστικά από πωλήσεις αγαθών ή παροχή υπηρεσιών, ονομάζονται “εμπορικοί” μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Τα περισσότερα νοσοκομεία του Μη Κερδοσκοπικού τομέα και οι οίκοι ευγηρίας ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Β. Βάσει του τομέα δραστηριοποίησης τους (Robert J. Freeman, Craig D. Shoulders, Edward S. Lynn 1988).
Σύμφωνα με την παραπάνω κατηγοριοποίηση, οι Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί διακρίνονται σε:
α) εκπαιδευτικούς,
β) ιατρικής περίθαλψης και κοινωνικής πρόνοιας,
γ) θρησκευτικούς,
δ) φιλάνθρωπικούς,
ε) ιδρύματα.
ΣΚΟΠΟΙ ΤΩΝ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ
Πέρα από τον προφανή στόχο των ΜΚΟ, που σχετίζεται με την εξασφάλιση κατάλληλων προυποθέσεων για εμπορική επιτυχία και τη διορθωτική παρέμβαση σε περίπτωση εμπορικής αποτυχίας και που καθορίζει τελικά αν ο Οργανισμός θα είναι βιώσιμος ή όχι, ένα μεγάλο μέρος των ΜΚΟ εστιάζει τις δραστηριότητες του σε διορθωτικές παρεμβάσεις, τόσο σε οικονομικό όσο και σε
κοινωνικό επίπεδο. Οι δραστηριότητες στο πλαίσιο αυτό ταξινομούνται ως εξής:
Κατανεμητικές δραστηριότητες
Στα πλαίσια λειτουργίας της αγοράς δεν κατανέμονται πάντα αποτελεσματικά και δίκαια οι πόροι, με αποτέλεσμα ο θεσμός του Μη Κερδοσκοπικού Τομέα να παρεμβαίνει διορθωτικά στην οικονομική δραστηριότητα για να εξασφαλισθεί η κοινωνική συνοχή και ισορροπία.
Επιμεριστικές δραστηριότητες
Μερικοί οργανισμοί ασχολούνται με δραστηριότητες εισοδηματικής ανακατανομής, είτε σε είδος (π.χ. μεριμνούν για επείγουσες ανάγκες αποστολής τροφίμων σε χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης) είτε σε χρήμα (οικονομική ενίσχυση οργανισμών, όπως ο Ερυθρός Σταυρός).
Κοινωνικά σταθεροποιητικές δραστηριότητες
Η πολιτική της κοινωνικής σταθερότητας σκοπό έχει τη μείωση της ανεργίας και του πληθωρισμού, με ταυτόχρονη διατήρηση του συνολικού βαθμού μεγέθυνσης σε σταθερό επίπεδο. Την υλοποίησή του αναλαμβάνει συνήθως ο δημόσιος τομέας, καθώς είναι ο κύριος εκφραστής της κρατικής πολιτικής. Ο Μη Κερδοσκοπικός Τομέας παρεμβαίνει και συνεπικουρεί το δημόσιο τομέα με σταθεροποιητικές δραστηριότητες, είτε επειδή οι κοινωνικές συνθήκες (οικονομική ύφεση) επιβάλλουν τη δημιουργία του, είτε επειδή ο δημόσιος τομέας, σε περίπτωση που δεν επαρκεί, του αναθέτει την υλοποίηση μέρους της κοινωνικής του πολιτικής.
Το βέβαιο είναι ότι ο θεσμός των ΜΚΟ έρχεται να απαντήσει παρεμβατικά σε κοινωνικές ανάγκες, είναι “στοχο-σκοπικός” -επιτρέψτε μου- παραμένει όμως οργανισμός, που πάνω από όλα οφείλει να επιβιώσει ως τέτοιος και όχι να παράσχει τα μέσα για την επιβίωση των “ιδιοκτητών” του. Η ανάπτυξή του δε σε σχέση με τους όποιους ιδρυτές του προσεγγίζει αυτήν του παιδιού με τους γονείς: το παιδί κληρονομεί – δεν κληροδοτεί, στο παιδί “επενδύουν” οι γονείς, αλλά και “τα παιδιά σου δεν είναι παιδιά σου, είναι γιοι και κόρες της λαχτάρας της ζωής για τη ζωή...”.
Βιβλιογραφία: 072- Mη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί, Προγράμματα Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης, Εθνικό και Καποδιστριακό
Πανεπιστημιο Αθηνών.
Χ. Μ. ΠΕΡΤΣΙΝΙΔΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου